Większość z nas kojarzy logopedę z terapeutą, który pomaga dzieciom nauczyć się prawidłowej wymowy głoski „r” czy pozbyć się seplenienia. Jednak problemy z komunikacją i mową bywają znacznie bardziej złożone i często mają swoje źródło nie w aparacie artykulacyjnym, ale w samym centrum dowodzenia – mózgu. W takich sytuacjach do gry wkracza neurologopeda, specjalista od zadań specjalnych.
Logopeda, a neurologopeda – gdzie leży różnica?
Wyobraźmy sobie, że aparat mowy to samochód.
- Logopeda jest jak świetny mechanik. Zajmuje się „usterkami” w samym pojeździe – dostrajanieprawidłowo działające elementy (np. złą pracę języka), uczy prawidłowej techniki jazdy (artykulacji), dba o prawidłowy przepływ paliwa (kierunek strumienia powietrza). sprawdza czy wszystkie części sprawnie ze sobą współpracują. Logopeda troszczy się głównie o osoby, u których układ nerwowy rozwija się prawidłowo, ale mająwady wymowy lub opóźnienia w nabywaniu języka.
- Neurologopeda jest jak inżynier-elektronik, który zajmuje się komputerem pokładowym i całą elektryką (elektroniką?) samochodu. Interweniuje, gdy problem leży w „oprogramowaniu” – czyli w mózgu, który steruje całym procesem mówienia, rozumienia, a nawet jedzenia. Jego praca koncentruje się na diagnozie i terapii zaburzeń mowy i języka, które wynikają z uszkodzenia lub dysfunkcji ośrodkowego i/ lub obwodowego układu nerwowego.
Kiedy potrzebna jest pomoc neurologopedy?
Pomoc neurologopedy jest niezbędna, gdy trudności z komunikacją lub jedzeniem mają podłoże neurologiczne. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i dorosłych.
W przypadku dzieci, do neurologopedy powinniśmy się zgłosić, gdy:
- Dziecko urodziło się przedwcześnie lub z komplikacjami okołoporodowymi: Wcześniaki i dzieci, które doświadczyły niedotlenienia, są w grupie ryzyka zaburzeń neurologicznych, które mogą wpływać na rozwój mowy i umiejętność jedzenia.
Występują problemy z karmieniem: Niemowlę ma trudności ze ssaniem, połykaniem, koordynacją ssanie-oddychanie-połykanie. Krztusi się, ulewa, jest niespokojne podczas karmienia. Starsze dziecko ma problemy z gryzieniem, żuciem, połykaniem.
- Dziecko ma zdiagnozowane schorzenie neurologiczne: Takie jak mózgowe porażenie dziecięce, przepuklina oponowo-rdzeniowa, dystrofie mięśniowe, zespoły genetyczne.
- Występują zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD): Neurologopeda pracuje nad rozwojem komunikacji (werbalnej i (wspomagającej)alternatywnej), rozumieniem mowy (oraz rozwojem sfery społeczno-emocjonalnej i intencji społecznych.
- Rozwój mowy jest znacznie opóźniony lub nietypowy: Dziecko nie gaworzy, nie mówi, jego mowa jest niezrozumiała, występują echolalie (powtarzanie słów, cytatów z bajek, reklam), a rozwój nie postępuje mimo standardowej terapii logopedycznej.
W przypadku dorosłych, pomoc neurologopedy jest kluczowa (w przypadku:(myśle jak to sformułować, żeby nie wyszło, że pomoc logopedy prowadzi do afazji:)
- Udaru mózgu, który może prowadzić do afazji (utraty zdolności mówienia lub rozumienia), dyzartrii (niewyraźnej mowy z powodu problemów z mięśniami artykulacyjnymi) oraz dysfagii (problemów z połykaniem).
- Urazu czaszkowo-mózgowym: podobnie jak po udarze, może prowadzić do afazji, dyzartrii i innych zaburzeń poznawczo-językowych.
- Chorobach neurodegeneracyjnych: takich jak choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane (SM), stwardnienie zanikowe boczne (SLA), choroba Alzheimera. Neurologopeda pomaga utrzymać zdolności komunikacyjne i bezpieczne przyjmowanie pokarmów jak najdłużej.
- Operacji neurochirurgicznych: Po usunięciu guza mózgu.
Czym jeszcze zajmuje się neurologopeda?
Jego kompetencje są bardzo szerokie i obejmują nie tylko mowę, ale cały kompleks ustno-twarzowy. Neurologopeda zajmuje się również:
- Terapią dysfagii: nauką bezpiecznego i efektywnego połykania.
- Terapią dyzartrii: ćwiczeniami poprawiającymi siłę i koordynację mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych.
- Wprowadzaniem komunikacji alternatywnej i wspomagającej (AAC): Gdy mowa werbalna jest niemożliwa, neurologopeda pomaga dobrać i wdrożyć inne systemy komunikacji (piktogramy, tablice komunikacyjne, urządzenia elektroniczne).
Podsumowując, jeśli trudności z mową, komunikacją czy jedzeniem są izolowanym problemem u zdrowo rozwijającej się osoby, prawdopodobnie wystarczy pomoc logopedy. Jeśli jednak u podłoża tych trudności leży problem neurologiczny – wrodzony lub nabyty – niezbędna jest specjalistyczna wiedza i interwencja neurologopedy.
